De mythe van het bord van Marin Gérard van Heel

Rijssen bezit een mooie kunstcollectie van miljoenenwaarde. Deze kunstverzameling is nagelaten door Marin Gérard van Heel (1876-1950). Hij was firmant van jutefabrikant Ter Horst. Samen met zijn vrouw verzamelde hij een leven lang kunst. De mooiste voorwerpen zijn te zien in het Rijssens Museum. Zo’n 80 procent van de verzameling is ondergebracht in het Rijksmuseum Twenthe in Enschede.

Waarde

In de Opkamer van kasteel de Oosterhof hangt een schilderij uit 1945. Daarop staat kunstkenner Van Heel. Het portret hangt tamelijk hoog boven de vitrines. Je moet een beetje tegen hem opkijken. Van Heel is chique gekleed en hij heeft een schaal in zijn handen. Een kunstkenner die zich laat afbeelden met een kunstvoorwerp, neemt dan ongetwijfeld iets van grote waarde. Museumbezoekers vragen dan ook geregeld: “Wat heeft hij in handen?” Lange tijd was dat een raadsel en dan zeiden we: “Het zal vast iets zijn waar hij erg trots op was.”

Kunst of kitsch

Drie jaar geleden werd het bord-van-het-schilderij gebracht door mevrouw Rethmeier-Jordaan; inderdaad eega van de Almelose radioloog Rethmeier én nazaat van Herman Jordaan, neef van Auke en Tim ter Horst. Zij vond dat het bord bij het schilderij hoorde en schonk het aan het museum. Het bord bleek niet van glas gemaakt maar van metaal. In de rand was een klein gaatje geboord, alsof het ooit was opgehangen. Het echtpaar Rethmeier-Jordaan wist ook weinig van de herkomst en waarde. Het was al eens voorgelegd aan een Kunst-en-Kitsch-deskundige, maar de waarde bleek niet bijster hoog: tussen de 200 en 300 euro…als je het bord tenminste graag wilde hebben.

Mortel…

Eind 2021 ging ik met het bord én het schilderij naar de Museumfabriek in Enschede. Daar was een kunst-en-kitsch-sessie zonder publiek. Kleinere musea konden daar hardnekkig mysterieuze voorwerpen laten beoordelen. De onderzoeker legde het bord onder de microscoop en prevelde: “Het is van metaal…er zit koper bij in…” Hij pakte een pincet en schraapte uiterst voorzichtig over het bord en prevelde verder: “…dit lijkt wel mortel…” Ik vroeg wat het ingeslagen motief voorstelde, waarop hij zei: “Tja…misschien een Afrikaans schild…” En wat is het waard? “Eh…een paar honderd euro wat de spreekwoordelijke gek ervoor geeft.” Ik ging dus onverrichterzake terug naar de Oosterhof.

Mysterie

Onze immer enthousiaste rondleider, Gerhard Baan, was heel blij met het onopgeloste mysterie. “Zo blijft het tenminste een mooi verhaal,” zei hij. En hij heeft gelijk. We kunnen er nu de mooiste theorieën op loslaten en die hebben we. En mevrouw Rethmeier heeft ook gelijk door het bord te schenken, want het hoort natuurlijk bij het schilderij. Het staat ook bij het schilderij en we zijn er blij mee. Kom gewoon kijken, op Open Monumentendag bijvoorbeeld. Het Rijssens Museum heeft trouwens meer van dit soort geintjes in huis.

DE WEEK VAN RIJSSEN
31-08-2023