Riessen(s) in Beeld en Geluid: bijnamen, Harm Agteresch, drs. P en Tom Poes kats in ’t plat

In de dialectmaand maart laat de Werkgroep Beeldpresentaties van het Rijssens Museum in het Koetshuis aan de Kasteellaan zien wat je allemaal met het dialect kunt doen. Allereerst wordt de grote Rijssense woordenboekenmaker Karel Schönfeld Wichers voor het voetlicht gehaald. Hij is te zien bij zijn wonderbaarlijke onderkomen in het Rijssense Veld. Daar vertelt over het dialect dat hem zo lief is. Vanzelfsprekend komt ook zijn camper De Keukelkoare aan bod.

Om het publiek maximaal de gelegenheid te geven om te komen, is ervoor gekozen om het programma op twee avonden op te voeren: maandag 24 maart en dinsdag 25 maart. Inloop met koffie/thee om 19.10 uur. De start is om 19.30 uur. Er is een korte pauze rond 20.30 uur en het programma wordt afgerond om 21.25 uur. Daarna is er nog gelegenheid om met elkaar na te praten over de rijke mogelijkheden van de streektaal. Entree 10 euro per persoon. Vrienden van het museum betalen 7,50 euro. Aanmelden kan per e-mail op info@rijssensmuseum.nl onder vermelding Beeld en Geluud, de gekozen datum en het aantal personen.

Niet-dialectsprekers

Naast leden van de dialectwerkgroep heeft de Werkgroep Beeldpresentaties een belangwekkend aandeel in het programma. Karel Schönfeld komt in beeld, maar ook is het beroemde bijnamengedicht van Gerrat van Drees (Mekenkamp) compleet nieuw leven ingeblazen. Dat gedicht is ook te lezen in het bekende bijnamenboek “Woer ziej van” van oud-huisarts Jan Slofstra. Mekenkamp komt in een opname zelf uitgebreid aan het woord waarbij hij op humoristische wijze uitlegt hoe de Rijssense bijnamen tot stand komen. Dat onderdeel loopt over in het beroemde bijnamengedicht waarin Mekenkamp een bijzondere rubricering aanbrengt. Alle streektaalonderdelen zijn ook voor niet-dialectsprekers uitstekend te volgen. Alle onderdelen die dat nodig hebben zijn van glasheldere ondertiteling voorzien.

Bijnamen in gevaar

Overigens lijdt het verschijnsel bijnamen aan grote slijtage door de teruglopende rol van het dialect. Rijssense bijnamen vertalen in het Nederlands heeft ernstige betekenisverbleking tot gevolg. Wie het relaas van Mekenkamp hoort zal tot de ontdekking komen dat er al een grote hoeveelheid bijnamen zijn verdwenen. Anderzijds blijken de streektalen ook weer levenskrachtig genoeg om nieuwe bijnamen te vormen die in nieuwere tijden zijn ontstaan.

Leemspoor

Naast de bijnamen is er ook een speciale versie van “Iej kent Riessen nit wier” van Harm Agteresch. Arie Jansen laat zien welke onvermoede mogelijkheden het dialect heeft als je bezig gaat met de speciale Nederlandse taal van Marten Toonder in de Tom Poes-halfstrip “De weetmuts”. Ook de ballade “Trojka” van drs. P kent een Twentse versie. Drs. P gaf ooit zelf toestemming om de absurde ballade om te zetten in het Twents. Omdat er nog niet zo lang wolven zijn in Nederland, zijn die vervangen door wilde zwijnen. En de Russische driepaardenslede is vervangen door een leemtrein die ’s nachts over de Borkeld naar het station op de Koerbelt rijdt. Ook het slotstuk “trojka hier trojka daar – overal zit paardenhaar” krijgt in het Twents een verrassende wending.

Kraa

Schrijver en columnist van deze krant Gerrit Kraa is bereid gevonden een toepasselijk verhaal voor te lezen. Kraa heeft verschillende boeken op zijn naam staan en hij geldt als een groot kenner en duider van de Twentse ziel. Gerjanne van der Stouw zorgt voor een muzikale bijdrage. De streektaalavond stond oorspronkelijk gepland voor december vorig jaar, maar kon door familieomstandigheden niet doorgaan. Op veler verzoek zijn twee avonden ingepland. De organisatie kreeg het verzoek dit te doen om ook mensen met vaste verplichtingen voorin de week een kans te geven om te komen.